Арлы сиӧм кывбуръяс (Стихи коми авторов об осени)

Серафим Попов

АР

Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр.
Мича тугъясӧн ӧшӧдчис пелысь.
Дзодзӧг мӧдӧдчис лунланьӧ, бӧр, —
Аддзан, нюжаліс енэжын кӧлысь.

Кыдзкӧ жаль меным прӧйдитӧм кад:
Мыйкӧ быттьӧкӧ ас пытшкысь воши...
Тӧда, шогсян и тэ, муса сад,
Ассьыд киястӧ му бердӧ ӧшин.

Аски чеччан и серӧктан друг:
Пужйыс шебралӧм бисерӧн мусӧ.
Шыльыд вылыса, кынмӧма ю
Лоӧ меным тшӧтш сьӧлӧмлы муса.

Вунӧ сэки и джыджъяслӧн звӧн,
Ичӧт сырчиклӧн паръялӧм-лэбӧм...
Котӧрт туй кузя, кияснад ӧвт,
Медым дзодзӧгъяс лэбӧны, медым.

-XN8SS5SaII.jpg


Тима Вень (Вениамин Тимофеевич Чисталёв)

АРЪЯВЫВ

Гудрасьӧ тай, кымрасьӧ
Мича енэжыс.
Дзебсясьӧ нин, сайласьӧ
Югыд шондіыс.
Лӧньӧма тай, кушмӧма
Гажа расъясыс,
Бӧрддзӧма тай, бӧрддзӧма
Гӧгӧр ывлаыс...
Кольӧма тай, тыдалӧ,
Шоныд гожӧмыд!
Воӧма тай, воӧма
Арся лунъясыс:
Лун-лун зэрласьӧ,
Войяс пемыдӧсь.

Петыр Саньӧ (Александра Петровна Мишарина)

АР

Мӧдлапӧлын
Гажа вӧлі
Страдна дыр.
Гожӧм коли,
Ӧні ольын
Зорӧд тыр.
Коса-куран
Шойччӧ, турун
Веж да кос.
Челядь шыӧн,
Сера гыӧн
Ю оз ворс.
Ваыс — кӧзӧд,
Пемыдлӧз ӧд
Сылӧн вӧнь.
Муяс вылӧ,
Видзьяс вылӧ
Пуксис лӧнь.

f2mdsOpaHbI.jpg


Евгений Козлов

РЕГЫД

Со и воис ӧшинь улӧ ар,
Сылӧн шыыс зэр шыясын кылӧ.
Шог синъясӧн видзӧдӧ ми вылӧ
Пемыд кымӧр улысь ичӧт кар.

Регыд, регыд усяс еджыд лым,
Тыртас сійӧ керкаяс и пуяс.
Тыртас ӧта-мӧдным дорӧ туйяс,
И оз судзсьы сывдны сійӧс вын.

Коркӧ ставлы воас аслас кад.
Воас тулыс — лымйыс тайӧ сылас,
Сэки выльысь дзоридзьясӧн тырас
Миян ӧшинь улын льӧмъя сад.


Зарни Люся (Людмила Зарниевна Втюрина)

***

— Кыдзьясӧй, кыдзьясӧй,
Мыйла нӧ
Гожъялан пасьясныд зарниа чутъяса?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

— Вӧр-ваӧй, вӧр-ваӧй,
Мыйла нӧ
Кельдӧдісны тэнад дзоридза лудъясыд?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

— Дзодзӧгъяс, дзодзӧгъяс,
Мыйла нӧ
Нора ті гогзянныд, лунвывлань лэбанныд?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

— Енэжӧй, енэжӧй,
Мыйла нӧ
Киськалан видзьяссӧ гудыртчӧм синванад?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

— Пипуяс, пипуяс,
Мыйла нӧ
Ыпъяланныд быттьӧ куслытӧм бипуръяс?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

— Сьӧлӧмӧй, сьӧлӧмӧй,
Мыйла нӧ
Горӧн тэ бӧрдан и сералан ӧтпырйӧ?

— Ар ӧд нин… Ар нин…

J5pEnN5JHic.jpg


Скӧр Кӧсьта (Константин Степанович Сердитов)

АР

Пипу коръяссӧ кыаын мыськаліс,
Арся кыаыс пув ваысь гӧрд.
Кыдз пу ас гӧгӧр зарниӧн киськаліс,
Гожся шонділы вештысьӧ бӧр.

Юыс челядьлӧн гильзьӧмысь мездысис,
Шойччас, кытчӧдз тай йиыс оз сувт.
Челядь серамыс ягъясӧ поздысис,
Кӧні воӧма тшакыд и пув.

Лун-лун дженьдаммӧ шонділӧн ордым,
Лун-лун содыштӧ тӧлыслӧн вын.
Регыд дзикӧдз нин кӧдзыдыс ордъяммас,
Сылӧн кабырысь дыр зэв он мын.


Илля Вась (Василий Ильич Лыткин)

АР КӦ НИН ВОИС-А?

Ар кӧ нин воис-а? Шуштӧм.
Лэчыд тӧв пуясӧс куштӧ.
Колисны тулыс и гожӧм.
Тшапӧсь на коз пу да пожӧм...
Пышйӧма, кольӧма гаж —
Неылі сё муса важ.

Жугыльӧн, шуштӧмӧн бара
Сьӧлӧмӧ пӧльыштіс арыс.
Мусатор кажмуні-чеги,
Жугалі, пазалі регыд.
Курыд и йирмӧг и пуж
Вӧчӧны сьӧлӧмын удж.

Унмовсьӧ ывла выв, ланьтӧ:
Эштіс пӧ, тырмас пӧ, шань пӧ...
Ӧтнасӧн коз пу да пожӧм
Казьтылӧ пӧсь кисьтан гожӧм.
Му вылыс ланьтӧма чӧв,
Шыасьлас сӧмын вой тӧв...

Мед ӧти тулыс кӧ кулі...
Кӧсъя ме: син водзам тулыс
Во гӧгӧр — арын и тӧлын —
Дзирыд и кыпыд мед вӧлі!
Мед ар кӧ ывлаас, мед...
Ме дінӧдз мог абу тэд!

p5fSe_TgIg8.jpg


Игӧ Васьӧ Володь (Владимир Васильевич Тимин)

* * *

Ар менӧ чужан сиктын суис,
И лои вӧр-ва гӧрд и виж.
Мем мамӧ мыйлакӧ друг шуис:
«Со мичыс гӧгӧр — босьт да гиж».

Вой тӧв шы улӧ дзорга вывлань,
Сэн енэж помсянь помӧдз руд.
А, сідзкӧ, бара зэрмас ывла
Да чужтас войбыд кежлӧ ру.

И быттьӧ аслыс содтіс мамӧ:
«Мед мичсӧ сьӧлӧм восьтас тэд»...
Мам олас серти вӧлі рамӧн,
А сьӧлӧм сертиыс — поэт.


Василий Лодыгин

АР ПОМ

Абу нин, буракӧ, челядь:
Сьӧлӧмӧй дӧбельки нор,
Лэбӧ кор турилӧн кельӧб,
Пелысьыс ӧзйӧма кор.

Пукыштны важӧн нин корӧ
Егыра яг костын ёль.
Шойччӧ сэн пинькоста зорӧд —
Пуктӧма кодікӧ оль.

Лымъясысь енэжыс пӧдас,
Ваяссӧ поньталас йи...
Тулысӧдз шонтыны мӧдас
Пелысьлӧн ыпъялысь би.

psvT51CPk-8.jpg


Александр Лужиков

* * *

Арся вӧркӧд
аддзысьлыны сёрми.
Колльӧдчыны сёрми
тӧдса раскӧд.
Таысь сьӧлӧм
жугыльмис да нормис,
содтӧд сьӧкта нуа быттьӧ аскӧд.
Аддзысьлыны сёрми
Эжва юкӧд
тӧлысь югӧр улын
арся рытӧ.
Сэтчӧс мичнас
любуйтчӧны мукӧд,
мукӧдъясӧс мичыс пӧкӧритӧ.
Сёрми, сёрми...
Колис сентябр тӧлысь...
Кадыс тӧвлань ньӧжйӧникӧн ганьӧ.
Сёрми, сёрми...
Узьӧ вӧлӧсьт.
Ӧтка утка
лэбӧ шоныдланьӧ.

Татьяна Кирпиченко

МЕНАМ МЕДВОДДЗА АР

Лысва войт пытшкын олӧ дзар.
Мыччы китӧ — сэсь ӧвтӧ лӧньӧн.
Тайӧ менам медводдза ар —
Гӧрдов пу, зарни рӧма вӧня.

Дӧла вӧртасӧй талун виж,
Посни кодзула зэрысь ойдӧ!
Кывтӧ-лайкъялӧ эзысь пыж,
Быттьӧ менам медводдза мойдын.

S63eYGRLEZU.jpg


Ананий Размыслов

АРСЯ ЗЭР УЛЫН

Мыссьӧны керкаяс зэр улын:
Дзебсьыны налы некытчӧ.
Горза,
И бӧрда,
И серала,
Сӧмын тай кымӧр оз петитчы.

Видзӧдӧ енэжыс зумыша.
Чукрӧдлӧ гудырлӧз синкымсӧ.
Морӧс пытш дой йылысь думыштіг
Тірмунӧ кокъяс и ки быдсӧн.

Ывлаӧй,
Буракӧ, шогсян тэ.
Ме моз жӧ он вермы лӧньныд.
Сьӧлӧмлы шойччӧг кор ог сетӧй, —
Сьӧкыд зэв гажтӧмсӧ венны.

Весьшӧрӧ бӧрдан тэ.
Мыйла нӧ.
Мый кузя,
Код вӧсна гажтӧмтчан?
Лэптыв лӧз синъястӧ вывланьӧ,
Гаж пырысь шонділань чатӧртчыв.

Кымӧра енэжсӧ личӧдлы,
Югӧрӧн нюмдӧд став вӧр-ягсӧ.
Гашкӧ и тэ вылӧ видзӧдіг
Сьӧлӧмӧй менам пӧръяссяс.

Ывла выв!
Мый нӧ тэ чӧв олан?
Менсьым нӧ кевмысьӧм кылан-ӧ?
Мыйла нӧ синватӧ дзольӧбӧн
Жетгыртчӧм му вылӧ гылӧдан?..

Дугды вай!
Олӧм туй казьтыліг
Быдӧнлӧн курыдыс нунымӧн.
Бурджык вай енэжыс пасьтала
Ёртъяс моз аслыным нюммунам.


Иван Торопов

АР

Шондіыс кытшовсӧ уліджык босьтӧ,
Абу нин гожся моз яр.
Став рӧмсӧ-мичлунсӧ вӧр-валысь восьтіс,
Зарниӧн серӧдіс ар.

Борд йылӧ лыбис и сьӧла, и тури,
Пармаын чӧжис бур вын.
Тшакӧн и вотӧсӧн чуманыд тырӧ —
Он и кӧть ягысь тэ мун.

Ыркалӧм сынӧдас вӧр пасьта кылӧ
Кыпъялысь йӧлӧга гор.
Гажыслы воча тшӧтш сьӧлӧмыд сьылӧ,
Лэбавны корӧ жӧ борд.

UokoO1VB2tU.jpg


Михаил Лебедев

АР

Шонді мыйкӧ дышмис,
Чинтіс ассьыс ӧд,
Гожся моз оз ышмы,
Ыджыд жар оз сет.

Рудов кымӧр чукӧр
Панлӧ сыкӧд вен.
Шонділӧн гӧрд югӧр
Вошлывлӧ нин сэн.

Мукӧддырйи зэрӧ,
Мукӧддырйи — пуж,
Видзӧдлан кӧ йӧрӧ,
Градъясыд нин куш.

Колхозса бур войтыр
Идралӧ бур нянь.
Тӧждысян кӧ войдӧр,
Олӧм лоас шань.

Рыныш дорын кылӧ
Гора вартан шы.
Лэптысьӧма вылӧ
Арся уджлӧн гы.

Вартӧм бӧрын позьӧ
Кыйны сьӧла-ур,
Зверкӧд пырны косьӧ,
Пищальыд кӧ бур.

Луныс кӧть и чинӧ,
Няйтыс кӧть оз быр,
Жугыльтчыныд нинӧм,
Йӧртӧдыд кӧ тыр.


Егор Потапов

АР

Ыбкай ланьтӧ сёртас улын,
Джыдж бӧр кольӧ позсӧ.
Сьӧкыд кутны пелысь пулы
Банйӧм коръя розсӧ.

Енэж кисьтӧ рӧмыд югӧр,
Югӧрыс век чинӧ.
Дыша лэбзьӧ дзодзӧг чукӧр,
Кӧть и шоныдінӧ.


Елена Афанасьева

* * *
Арбыд зэрис,
дзоридз-турунсӧ ляскис муланьыс...
Сук кымӧр пӧвстӧдыс кӧ
шонді эськӧ писькӧдчыліс,
сявкнитчысь югӧрсӧ сэк
позьӧ вӧлі вотны
да зарни шӧртсьыс кыны му выв шуд.

w7k3OiAoUZY.jpg


Нёбдінса Виттор (Виктор Алексеевич Савин)

АРСЯ МОЙДКЫВ

Мӧдлапӧлын кыркӧтш дорын
Нёра кыдз пу быдмӧ.
Коръяс вижӧдӧма сылӧн,
Эжва вылӧ киссьӧ.
Водзын локтӧ кӧдзыд пӧра,
Кыдз пу сэтысь шогсьӧ:
«Пасьтӧм коля тӧвбыд кежлӧ,
Дзикӧдз кынма, кула...
Коді бара тадзи вӧчӧ,
Бӧра олӧм сетӧ?
Гажа дырйи, шоныд дырйи
Пасьтӧдӧ зэв мича?
Лым усигӧн, кӧдзыд водзӧ
Став паськӧмӧс кисьтӧ!..
Эжва, Эжва, сё майбырӧй,
Мый нӧ тэныд овныд!
Муртса воас кӧдзыд пӧра,
Йи улӧ пыр пыран.
Немтор он тӧд.
Тӧвбыд узян
Шоныд эшкын улын».
Тадзи нора кыдз пу шогсьӧ, —
Коръяс киссьӧ, киссьӧ...
Ӧтар дорсянь мӧдар дорӧдз
Паськыд Эжва шывгӧ.
Мунігмозыс сійӧ кылӧ —
Мыйкӧ кыдз пу шуӧ.
Вабергачын Эжва сувтіс,
Кыдзлысь сёрни кывзӧ.
(Регыд гӧгӧрвоис сійӧ,
Мый висьталӧ кыдз пу).
Ньӧжйӧникӧн шог пыр ачыс
Воча сылы шуӧ:
«Вежалан тэ дзик ӧд прӧста
Менам олӧм вылӧ.
Тэ думайтан, лӧсьыд меным
Куйлыны йи улын?
Югыд шондісӧ ме ньӧтчыд
Тулысӧдз ог аддзыв.
Сьӧкыд йиыд менӧ ёна
Тӧвбыд личкӧ, пӧдтӧ...
Эзысь кыдз пу!
Тэныд лӧсьыд,
Кокньыд меысь овны...»
Вабергачысь Эжва пондіс
Водзӧ кыдз кор нуны.
Зібъясьӧмӧн берег пӧлӧн
Пӧрысь старик катӧ.
Кыдз пу дорӧ ветки кыскис,
Кыркӧтш дорӧ пуксис.
Чушкан дозсӧ зепсьыс перйис,
Ыджыд чепӧль чушкис.
Вашкӧдчӧмсӧ сійӧ кыліс
Эжвалысь да кыдзлысь.
Сьӧкыд пельнас муртса вермис
Тӧдтӧм сёрни тӧдны.
Кызӧктіс да тошсӧ чышкис,
Дзӧран вомнас шуис:
«Мыйысь бара шогсянныд ті?
Мый тіянлы колӧ?
Эзысь кыдз пу, тэныд воас
Кӧдзыд бӧрын шоныд.
Веж коръясӧн бӧр на тэнӧ
Гажа тулыс вевттяс.
Да-й тэ, Эжва-матушкаӧй,
Тулысын бӧр воссян.
Кыкнанныдлы гажа пӧра
Водзын пыр на лоӧ.
Сӧмын (ышловзис зэв ёна),
Сӧмын меным оз ло.
Гажа тулыс — важ том пӧра —
Некор менам оз во.
Кыкнанныд на ӧд ті томӧсь...
Тӧдланныд на гажъяс...
Менам овсис, гажӧдчыссис,
Бӧрӧ ставыс коли».
Ружтігтырйи старик чеччис,
Пыжӧ бара сӧліс.
Кык лопта пелысӧн сынӧ —
Эжва вомӧн вуджӧ.
Юрас сылӧн уна думъяс,
Вунӧдны оз вермы:
Важ том пӧра оз бергӧдчы,
Оз бергӧдчы некор.

Алёна Ельцова

* * *

Арыслысь синвасӧ
Надзӧник чукӧрта соддзӧ —
Войт бӧрся войт.
Ӧтнадӧн тӧдан тэ, мый лоӧ олӧмас водзӧ,
Пыдӧстӧм вой.

Арыслысь кывбурсӧ
Сьӧлӧмӧй паметяс видзас —
Кыв бӧрся кыв.
Мыйкӧ ӧд вӧлі жӧ шуда, и югыд, и мича,
Кытчӧдз эз быр.

Кытчӧдз став зарниыс
Муас эз гылав —
Кор бӧрся кор.
Позис на бергӧдны ставсӧ, тэ кылан?
Эз кӧ вӧв сёр...

Арся снимокъясыс Денис Чайкинлӧн